मालवणी जगौत्सवात दशावतार

'कोकणाची माणसं साधी भोळी, अंगात त्यांच्या भरली शहाळी` असं एक चित्रपट गीत आहे. शहाळय़ासारख्या गोड कोकणी माणसांचे मालवणी जत्रोत्सव हे मुंबई व उपनगरातील दिवाळीतील मोठं आकर्षण असतं. दशावतार ही कोकणाच्या सिंधुदुर्ग जिल्हय़ातील अस्सल लोककला. गोरे भटजी, श्यामजी नाईक या दशावताराचे जनक. पूर्व रंगातील संकासूर-भटजी-गणपती, ऋद्धी-सिद्धी, सरस्वती, ब्रह्मा, विष्णू ही पात्रे आणि उत्तर रंगात रामायण, महाभारत पुराणांमधील आख्यान अर्थातच नाट्यरूपात सादर झालेले. असा हा दशावतार कोकणात दशावताराची नऊ पांरपरिक पथके आहे. ते पिढय़ान-पिढय़ा दशावतार सादर करतात. मामा मोचेमाडकर, नाईक मोचेमाडकार, कळिंगण, आजगावकर, पार्सेकर वालावलकर, गोरे दशावतार अशी त्यातील काही मंडळी ही सर्व मंडळी आणि कोकणातील अन्य दशावतारी पथके दिवाळीला मुंबईत येतात. भांडूप, मुलुंड, कांदिवली, ठाणे, काळाचौकी अशा विविध ठिकाणी मालवणी जत्रौत्सव आयोजित होतो. झण झणीत सुके बांगडे, गोड मालवणी खाजे, गाठय़ा, षेव-रेवडय़ा, मालवणी मसाले यांच्या दुकानांनी मालवणी बाजार पेठे सजले व रात्री दशावतार सुरू होतो. 

ठाण्यात लोकमान्य नगर येथील मालवणी जत्रोत्सवाचे प्रेरणास्थान आहे. राज्याचे उद्योगमंत्री नारायण राणे. रवी फाटक, विजय चिंदरकर, बाळ परब आदी मंडळींनी मालणी जत्रोत्सव सुरू केला असून बाबी नालंग दशावतार नाट्य मंडळ, कलेश्वर दशावतार नाट्य मंडळ, वालावलकर दशावतार मंडळ, लहुराज कांबळी दशावतार मंडळ, बाळकृष्ण गोरे दषावतार मंडळ, नाईक मोचेमाडकर दषावतार मंडळ अशी मंडळी या मालवणी जत्रोत्सवात सहभागी झाली आहेत.

तुळशीच्या लग्नापासून विविध जत्रांमध्ये कोकणात दशावतारी खेळ सुरू होतात ते मे महिन्यापर्यंत चालतात. पूर्वरंग हा दषावताराचा आत्मा असतो. आता मात्र पूर्वरंगाला दषावतारात फाटा दिलेला असतो.