निसर्गाच्या सहवासात राहून, शासकीय सेवेसोबतच वनसंपदेवर भरपूर लिखाण केलेले पक्षितज्ज्ञ, वन्यजीवशास्त्रज्ञ मारुती चित्तमपल्ली यांच्या ७९ वाढदिवसाला जाण्याचा योग आला. . . त्यानिमित्त आयोजित व्याख्यानात . . . चित्तमपल्लींनी जंगलात राहून केलेल्या अफाट संशोधनाला श्रोत्यांपर्यंत पोहोचविण्याचा प्रयत्न केला.
अस्वल . . . किंवा मादी अस्वलांत ही बेस्ट पॅरेंटीग असतं. अस्वल झाडावर चढून मध तोंडात गोळा करतात. नंतर ते गोळा केलेलं मध दगडावर उन्हांत गोल-गोल पसरवून त्याची पोळी करतात अन् नंतर ती आपल्या गुहेत नेतात. पावसाळ्यात मुला-बाळांना खाण्याची सोय म्हणून!
एरव्ही वाघापेक्षाही क्रूर ओरबाडून ओरबाडून माणसाला विद्रुप करणाऱ्या अस्वलांनाही त्यांच्या पिल्लांविषयी असलेल्या ममत्वाचे हे उदाहरण.
नवेगाव बांध, मेळघाट, पेंच या प्रकल्पामध्ये काम करताना किंवा निसर्गाची मुळातच आवड असल्याने चित्तमपल्लींना निसर्गातून शिकण्याची संधीच मिळाली. त्यामध्ये पदाचे काम समजून ओझे न बाळगता त्यांनी चकवा चांदण ,केशराचा पाऊस, वनोपनिषद लिहिणारे चित्तमपल्ली आमच्यात खुद्द श्रोता म्हणून उपस्थित होते. त्यापेक्षा वेगळा बहुमान तो काय असावा?
निसर्गाशी एकरुप होऊन विद्यार्थ्यांसारखे ज्ञानकण गोळा करणारे मारुती चित्तमपल्ली घ्अरण्यऋषीचं ङ म्हणून चाहत्यांमध्ये प्रसिद्ध आहेत. याचं कारण या ह्दय सोहळ्याच्या अध्यक्षा, लेखिका आशा सावदेकर यांनी सांगितलं.. . चित्तमपल्लींचा जन्मच मुळी जंगलात झाला आहे.
रात्री अपरात्री आदिवासी जंगलात सरपण गोळा करणाऱ्या महिला, इडियाडोह धरणात मासेमारी करुन पोट भरणारा मासे मारणारा गरिब ढिवर यांच्या सोबत राहून संशोधकवृत्तीने मत्स्यकोश लिहीणारे चित्तमपल्ली शासकीय नोकरीला आपल्या आनंदाच झाड समजून सेवा करीत राहीले.
लहानपणापासून माकड म्हणजे आपल्या चेष्टेचा विषय म्हणूनच माकडचेष्टा करु
नकोस हा शब्दप्रयोग जडलेला. मात्र माकडाच्या कुतूहलाचे , बावळटपणाचे किस्से ऐकून उपस्थितांना जणू आपण सध्या जंगलात उभं राहून प्रत्यक्ष दृश्य पाहत असल्याचा भास झाला. खानदेश भागात माकडं जंगलात एकत्र मिळून काट्या-कुटक्या एकत्र करुन त्यांची मांडणी शेकोटीसारखी करतात ( ती पेटवत मात्र नाही) मात्र ही लाकडे कधीच पेटत नाही. म्हणूनच त्याला माकडाची लाकड म्हणत असावे .
बहुतेक रानकुत्री शिकार करताना काय-काय (युक्त्या) वापरतात त्याही ऐकण्यासारख्याचं आहेत.माकड चतूर असतात ती सहजासहजी हाती लागत नाही.जंगलात जगण्यासाठी जीवोजीवस्य जीवनम:! व सव्हार्यव्हल फॉर द फिटेस्ट नुसार जगण्यासाठी खाणं आलं व खाण्यासाठी कोणाला तरी भक्ष्य करणे आलं.
त्याचाच एक किस्सा म्हणजे माकडांचा ग्रुप झाडावर बसलेला असतो. रानकुत्रे झाडावर चढू शकत नाही. मग दोन किंवा तीन रानकुत्री ज्या झाडावर माकड बसलेली असतात त्या झाडाच्या बुंध्याशी मंदिराला प्रदक्षिणा घातल्यासारखे गोल-गोल चक्कर मारतात (वरुन निरीक्षण करताना) माकडाचे डोळे त्याच्या गणिक गोल-गोल फिरतात. लहान-लहान माकडाची पिल्लं भेलकांडून खाली पडतात व रानकुत्र्यांना आयतंच त्यांचं भक्ष्य सापडतं.
जंगलातील कथाही सुरस रम्य असतात. त्यामध्ये तल्लीन होऊन ऐकताना आपण क्रॉक्रिटच्या जंगलात राहतो याची खंत वाटत राहते.
वाघोबाच्या सहवासात राहूनही केशराचा पाऊस सारखं रोमॅटिक ललित लिहिणाऱ्या चित्तमपल्ली विषयीचा तो कृतज्ञ सोहळाच जणू. . .
हॉलमधून बाहेर पडताना श्रोत्यांचे कान तृप्त होते कारण रानवाटांचा प्रवास सर्वांना भावला होता.
No comments:
Post a Comment